Co to jest rozrusznik serca? Kluczowe informacje
Rozrusznik serca, znany również jako stymulator serca lub kardiostymulator, to niewielkie, elektryczne urządzenie wszczepiane pod skórę, którego podstawowym zadaniem jest zapewnienie prawidłowego rytmu pracy serca. W sytuacji, gdy naturalny układ bodźco-przewodzący serca, czyli węzeł zatokowy, przestaje działać efektywnie, lub gdy występują zaburzenia w przewodzeniu impulsów elektrycznych, rozrusznik serca przejmuje jego funkcję. Działa poprzez wysyłanie regularnych impulsów elektrycznych, które stymulują mięsień sercowy do skurczu, tym samym utrzymując odpowiednią częstotliwość i regularność bicia serca. Jest to kluczowe dla zapewnienia odpowiedniego przepływu krwi w organizmie, zwłaszcza podczas zwiększonego wysiłku lub w stanach spoczynku, gdy naturalne mechanizmy regulacji mogą zawodzić.
Rozrusznik serca a stymulator serca – czy to to samo?
Terminy „rozrusznik serca”, „stymulator serca” i „kardiostymulator” są w praktyce używane zamiennie i odnoszą się do tego samego typu urządzenia medycznego. Wszystkie te nazwy opisują implantowane urządzenie elektryczne, które ma na celu regulację rytmu serca poprzez dostarczanie impulsów elektrycznych. Różnice w nazewnictwie wynikają głównie z ewolucji języka medycznego i preferencji poszczególnych specjalistów czy instytucji. Niezależnie od używanego terminu, chodzi o to samo innowacyjne rozwiązanie, które ratuje życie i znacząco poprawia jego jakość u osób zmagających się z różnorodnymi schorzeniami kardiologicznymi.
Jak działa rozrusznik serca?
Działanie rozrusznika serca opiera się na ciągłym monitorowaniu naturalnej aktywności elektrycznej serca. Nowoczesne urządzenia tego typu są niezwykle inteligentne i działają w trybie tzw. „na żądanie”. Oznacza to, że wysyłają impulsy elektryczne tylko wtedy, gdy wykryją, że naturalne bicie serca jest zbyt wolne lub nieregularne. Urządzenie składa się z dwóch głównych części: generatora impulsów, który zawiera baterię i zaawansowany mikroprocesor, oraz elektrod, które są delikatnie wprowadzane do jam serca. Mikroprocesor analizuje sygnały elektryczne wysyłane przez serce, a w przypadku stwierdzenia nieprawidłowości, generator wysyła przez elektrody precyzyjnie odmierzony impuls elektryczny, który przywraca prawidłowy rytm. Dzięki tej technologii, rozrusznik serca działa w sposób optymalny, zapewniając wsparcie jedynie wtedy, gdy jest to faktycznie potrzebne, co pozwala na oszczędzanie energii baterii i minimalizowanie wpływu na naturalną pracę serca.
Wskazania do implantacji stymulatora serca
Kto potrzebuje kardiostymulatora?
Potrzeba wszczepienia kardiostymulatora pojawia się u pacjentów, u których naturalny układ przewodzenia serca nie jest w stanie utrzymać odpowiedniego rytmu i częstotliwości pracy serca. Najczęstszym powodem jest zbyt wolny rytm serca, czyli bradykardia, która może prowadzić do objawów takich jak zawroty głowy, omdlenia, duszności czy uczucie zmęczenia. Inne poważne wskazania obejmują różnego rodzaju bloki przewodzenia impulsów elektrycznych między przedsionkami a komorami serca, które zakłócają synchronizację jego pracy. Również zespół chorego węzła zatokowego, czyli schorzenie, w którym węzeł zatokowy – naturalny rozrusznik serca – nie funkcjonuje prawidłowo, jest częstym powodem implantacji stymulatora. W Polsce żyje już około 500 000 osób z wszczepionym kardiostymulatorem lub kardiowerterem-defibrylatorem, co świadczy o powszechności tego typu terapii w leczeniu chorób serca.
Bradykardia i inne zaburzenia rytmu serca
Głównym i najczęściej występującym wskazaniem do implantacji rozrusznika serca jest bradykardia, czyli stan, w którym serce bije zbyt wolno. Taka sytuacja może być spowodowana różnymi czynnikami, w tym wiekiem, przyjmowaniem niektórych leków, chorobami serca lub uszkodzeniem układu przewodzenia. Poza bradykardią, kardiostymulator jest również niezbędny w przypadku występowania bloków przedsionkowo-komorowych, gdzie impulsy elektryczne mają utrudnione lub całkowicie zablokowane przejście z przedsionków do komór serca. Kolejnym istotnym wskazaniem jest zespół chorego węzła zatokowego, charakteryzujący się nieprawidłowym funkcjonowaniem naturalnego rozrusznika. W niektórych sytuacjach, kardiostymulatory mogą być również stosowane w leczeniu pewnych rodzajów arytmii, takich jak migotanie przedsionków, gdzie pomagają utrzymać stabilny rytm serca.
Budowa i rodzaje rozruszników serca
Z czego jest zbudowany kardiostymulator?
Każdy kardiostymulator, niezależnie od swojego zaawansowania, składa się z dwóch kluczowych elementów: generatora impulsów oraz elektrod. Generator impulsów to niewielkie, zazwyczaj metalowe urządzenie, które stanowi „mózg” całego systemu. W jego wnętrzu znajduje się wydajna bateria, zapewniająca energię do pracy przez wiele lat, oraz zaawansowany mikroprocesor, który programuje i kontroluje wysyłanie impulsów elektrycznych. Mikroprocesor jest odpowiedzialny za monitorowanie aktywności serca i decydowanie o tym, kiedy i jak silny impuls powinien zostać wysłany. Elektrody to cienkie, elastyczne przewody, które są wprowadzane do jam serca przez naczynia krwionośne. Ich zadaniem jest przenoszenie impulsów elektrycznych z generatora do mięśnia sercowego oraz przesyłanie informacji o naturalnej aktywności serca z powrotem do generatora.
Typy stymulatorów serca – od jednojamowych po zaawansowane
Na rynku dostępne są różnorodne typy stymulatorów serca, które różnią się liczbą elektrod i zaawansowaniem funkcji, aby jak najlepiej odpowiadać na specyficzne potrzeby pacjentów. Najprostsze są stymulatory jednojamowe, posiadające jedną elektrodę umieszczoną w jednej z jam serca (najczęściej w komorze prawej). Bardziej zaawansowane są stymulatory dwujamowe, które mają dwie elektrody – jedną w przedsionku i jedną w komorze. Taka konfiguracja pozwala na lepsze odwzorowanie naturalnego rytmu pracy serca, synchronizując skurcze przedsionków i komór. Istnieją również stymulatory trójjamowe, które dodatkowo stymulują lewą komorę, co jest stosowane w leczeniu niewydolności serca metodą terapii resynchronizującej (CRT). Oprócz tego, istnieją bardziej skomplikowane urządzenia, takie jak kardiowertery-defibrylatory (ICD), które oprócz stymulacji potrafią również wykonać defibrylację w przypadku groźnych dla życia arytmii, oraz rozruszniki antyarytmiczne. Co więcej, nowoczesne stymulatory często wyposażone są w funkcję „Rate responsive”, dzięki której urządzenie automatycznie dostosowuje częstotliwość pracy serca do poziomu aktywności fizycznej pacjenta, naśladując naturalne reakcje organizmu. Warto również wspomnieć o innowacji, jaką są bezelektrodowe stymulatory serca, które pojawiły się na rynku w 2023 roku, eliminując potrzebę stosowania tradycyjnych elektrod.
Implantacja rozrusznika serca: przebieg i rekonwalescencja
Jak wygląda zabieg wszczepienia rozrusznika?
Zabieg wszczepienia rozrusznika serca jest procedurą stosunkowo mało inwazyjną, wykonywaną zazwyczaj w znieczuleniu miejscowym i trwającą od 45 do 90 minut. Przed rozpoczęciem lekarz dokładnie lokalizuje miejsce, w którym zostanie umieszczony generator impulsów, najczęściej w okolicy podobojczykowej. Następnie, w znieczuleniu miejscowym, wykonuje niewielkie nacięcie skóry. Poprzez to nacięcie, a następnie przez naczynia krwionośne – najczęściej żyłę podobojczykową lub żyłę odpromieniową – wprowadzane są elektrody. Specjalistyczny sprzęt rentgenowski pozwala lekarzowi na precyzyjne umieszczenie końcówek elektrod w odpowiednich jamach serca. Po potwierdzeniu prawidłowego działania elektrod i generatora, generator impulsów jest umieszczany pod skórą w przygotowanej loży i rana jest zamykana. Cały proces jest ściśle monitorowany przez zespół medyczny.
Życie po zabiegu – zalecenia i ograniczenia
Po zabiegu wszczepienia rozrusznika serca, kluczowe jest przestrzeganie zaleceń lekarskich, aby zapewnić prawidłowe gojenie i długoterminowe funkcjonowanie urządzenia. Przez kilka tygodni po operacji pacjent powinien unikać gwałtownych ruchów ręką po stronie, po której został wszczepiony rozrusznik, aby zapobiec przemieszczeniu się elektrod. Regularne kontrole lekarskie, zazwyczaj co 3-6 miesięcy lub według indywidualnych zaleceń lekarza, są niezbędne do monitorowania pracy rozrusznika i stanu zdrowia pacjenta. Baterię rozrusznika serca wymienia się co około 5-15 lat, w zależności od modelu i intensywności użytkowania urządzenia. Ważne jest, aby pacjenci byli świadomi potencjalnych ograniczeń, takich jak konieczność zachowania ostrożności w pobliżu urządzeń generujących silne pola elektromagnetyczne, na przykład podczas badania rezonansem magnetycznym (MRI), które może zakłócać pracę stymulatora, choć coraz więcej nowoczesnych rozruszników jest kompatybilnych z MRI. Mimo pewnych zaleceń, posiadanie rozrusznika serca nie stanowi przeszkody w codziennym życiu – pacjenci mogą latać samolotami, używać telefonów komórkowych czy korzystać z usług stomatologicznych.
Dodaj komentarz